Moreel beraad bij GGNet gezamenlijke klinische ethiekpraktijk
‘Binnen GGNet wordt erkend dat op alle niveaus van de organisatie morele vragen spelen, deze vragen worden serieus genomen en in het Moreel Beraad systematisch onderzocht’, stelt Frouk Weidema, programmaleider Moreel Beraad bij GGNet. Haar pleidooi: ‘Het is belangrijk alle belanghebbenden mee te nemen in de implementatie van Moreel Beraad, ook de critici!’
Ethiek moet actief bijdragen aan de kwaliteit van (de organisatie van) zorg. Dat betekent dat er doorlopend vragen gesteld moeten worden over die kwaliteit, zodat er een continue houding van alertheid ontstaat ten aanzien van die kwaliteit en het een vanzelfsprekend onderdeel is van professioneel handelen. Essentie is dat ethiek niet moet omwille van de ethiek. Dat is de basisgedachte achter de ethiekpraktijk bij GGNet, met ruim tweehonderd moreel beraden op jaarbasis de grootste klinische ethiek-praktijk van Europa. Gestart in 2004 als onderdeel van het project Dwang en Drang in de psychiatrie, is de ethiekpraktijk bij GGNet sinds 2008 zelfstandig verder gegaan en hebben de moreel beraden zich over de hele organisatie uitgebreid.
Morele vragen op alle niveaus
Het bijzondere aan de praktijk van GGNet is drieledig. In de eerste plaats beperkt het Moreel Beraad zich niet tot de verpleegkundigen en verzorgenden in de organisatie. Binnen GGNet is het Moreel Beraad onderdeel van de praktijk van de Raad van Bestuur, HRM, dienst Services en managers. Er wordt erkend dat op alle niveaus van de organisatie morele vragen spelen, deze vragen worden serieus genomen en in het Moreel Beraad systematisch onderzocht. Ten tweede legt GGNet zich toe op een hoge kwaliteit van het Moreel Beraad. De gespreksleiders zijn stevig getraind en krijgen jaarlijks supervisie. Daarnaast is er jaarlijks een masterclass Moreel Beraad of vindt er een tweedaags Socratisch gesprek plaats. Ieder Moreel Beraad wordt geëvalueerd, en aanvragen worden vooraf gegaan door een startgesprek met de betrokken aanvrager. GGNet legt zich er bovendien op toe het Moreel Beraad verder te ontwikkelen en aan te scherpen in nauwe samenspraak met het VUmc. Hierdoor ontstaan alternatieve werkvormen die trouw blijven aan de essentie van de methode, en tegelijkertijd op maat gemaakt worden bij specifieke aanvragen.
Multidisciplinaire Moreel Beraadgroep
Het Moreel Beraad wordt gecoördineerd door een multidisciplinaire Moreel Beraadgroep die organisatorisch is gelokaliseerd binnen de ggz-academie bij GGNet. De Moreel Beraadgroep bestaat uit vijf getrainde gespreksleiders, waaronder de onderzoeker/programmaleider Moreel Beraad, en het secretariaat. Zij ontvangen alle aanvragen voor Moreel Beraad en coördineren de inzet van de gespreksleiders. Op dit moment beschikt GGNet over negen gekwalificeerde gespreksleiders, waaronder drie senior-gespreksleiders. Zeven nieuwe gespreksleiders worden momenteel getraind vanuit het VUmc.
Dialoog en gezamenlijkheid
Moreel Beraad levert deelnemers onder meer de volgende zaken op: wennen aan het stellen van kritische vragen; gezamenlijk zoeken van oplossingen bij lastige zaken (in plaats van alleen); men wordt toegerust om lastige gesprekken aan te gaan (‘empowerment’); directheid in communicatie; begrip voor/begrijpen van keuzes van andere disciplines, wat leidt tot mildheid in de samenwerking. Deze procesmatige resultaten zorgen voor versoepeling in samenwerking en overleg. Er ontstaat een klimaat waarin het vanzelfsprekender wordt om elkaar vragen te stellen, in plaats van elkaar te beoordelen of helemaal niets te zeggen. Men wordt minder voorzichtig, maar wel zorgvuldig in de omgang. Deze verdiensten van Moreel Beraad komen goeddeels overeen met de doelstellingen waarmee het wordt aangevraagd, bijvoorbeeld door leidinggevenden. De kracht van Moreel Beraad zit in de ervaring van dialoog en gezamenlijkheid. Deelnemers komen met concrete handreikingen voor verbetering van hun praktijk. Dat zijn duurzame veranderingen. Wanneer de leidinggevende hiernaar luistert en gezamenlijk met medewerkers onderzoekt op welke manier deze handreikingen toepasbaar zijn ontstaat een gezamenlijk gedragen praktijk, waarbij de waarde van een Moreel Beraad zich uitbetaalt.
Implementatie Moreel Beraad
Implementatie van Moreel Beraad is hiermee dan ook een dialogische praktijk, net als het Moreel Beraad. In gefragmenteerde opzet/inzet kan Moreel Beraad moeilijk slagen. Het eigenaarschap van het Moreel Beraad is breed: managers, deelnemers, gespreksleiders, aandachtsfunctionarissen hebben allemaal een actieve rol in de implementatie van Moreel Beraad aangezien vragen over kwaliteit van zorg altijd terug te vinden zijn in de hele lijn. Moreel Beraad is dus nooit geïsoleerd, maar een dynamische praktijk waarin iedereen betrokken is. Het is belangrijk alle belanghebbenden mee te nemen in de implementatie van Moreel Beraad, ook de critici! Bovendien is het van belang Moreel Beraad op te hangen aan een dienst die breed georiënteerd is in de organisatie, bijvoorbeeld kwaliteitsbeheer of dienst opleidingen.
*GGNet is een grote GGZ-instelling in het oosten van Nederland
Top-3 Aanbevelingen
Frouk Weidema, programmaleider moreel beraad GGNet
