‘Management en moreel beraad hebben elkaar nodig’, stelt Guy Widdershoven, hoogleraar ethiek en afdelingshoofd metamedia aan VUmc. ‘Moreel beraad kan alleen succesvol landen in een organisatie als het wordt gedragen door het management. Omgekeerd heeft het management moreel beraad nodig.' Guy Widdershoven bepleit het opnemen van moreel beraad in de jaarplanning van de instelling en participatie van management aan moreel beraad.

Moreel beraad en management lijken ver van elkaar te liggen. Management-denken is gericht op resultaat, moreel beraad op minder tastbare zaken zoals reflectie en openheid voor eigen twijfels. Management is geassocieerd met snelheid, moreel beraad met vertraging. Maar is de tegenstelling werkelijk zo groot? Management is alleen effectief als professionals geloven in de doelstellingen van de organisatie en hun werk met overtuiging doen. Moreel beraad beoogt effect te hebben op professionaliteit en daarmee bij te dragen aan medewerkerstevredenheid en kwaliteit van zorg, zaken die gemeten kunnen worden.

Management en moreel beraad hebben elkaar nodig. Moreel beraad kan alleen succesvol landen in een organisatie als het wordt gedragen door het management. Wanneer Raad van Bestuur en managementteam zich achter moreel beraad opstellen, zien medewerkers dat waarde gehecht wordt aan reflectie en professionaliteit. Dat stimuleert tot meedoen aan moreel beraad en met elkaar spreken over morele kwesties en dilemma’s. Ook in praktisch opzicht is ondersteuning van het management cruciaal. Moreel beraad moet georganiseerd worden. Dat lukt niet als alles in handen ligt van enthousiaste buitenstaanders, bij voorbeeld gespreksleiders van de universiteit. Zonder actieve medewerking van professionals in de zorgorganisatie, ondersteund door hun leidinggevenden, komt moreel beraad niet van de grond. Ook praktische zaken zoals verrekening van uren en zorgen voor adequate vervanging van deelnemers moeten geregeld worden.

Omgekeerd heeft het management moreel beraad nodig. Managementproblemen zijn niet alleen technisch. Er moeten vaak keuzen gemaakt worden waarbij waarden in het geding zijn. Houden we activiteiten in stand die passen binnen onze missie maar verliesgevend zijn? Bij die vraag zijn niet alleen economische aspecten relevant (anders hoefde de vraag niet eens gesteld te worden). Hoe gaan we om met veeleisende cliënten? Daarbij gaat het niet alleen om het wapenen van medewerkers via assertiviteitstrainingen, maar ook om vragen van billijkheid en rechtvaardigheid tegenover ‘lastige’ en andere, ‘niet lastige’ cliënten. Morele afwegingen spelen ook bij de beoordeling en begeleiding van (minder functionerende) medewerkers. Weegt de investering in een verbetertraject op tegen de inspanningen die verricht moeten worden (ook door de medewerker zelf)? Wat te doen met de gevoelens van andere medewerkers?

Moreel beraad en management zijn geen onafhankelijke grootheden, maar horen bij elkaar. Dat pleit ervoor moreel beraad op te nemen in de jaarplanning van de instelling, inclusief het formuleren van targets (aantal bijeenkomsten per team of afdeling) en verslaglegging van bereikte resultaten (uitkomsten van de morele beraden, invloed ervan op de besluitvorming en de handelwijze van het team). Het pleit ook voor participatie van management aan moreel beraad. Bij moreel beraad in teams moet de teamleider aanwezig zijn, niet om leiding te geven, maar om te luisteren en ervaringen te delen. Het is aan te raden in het managementteam regelmatig een moreel beraad te houden, om stil te staan bij morele vragen en dilemma’s. Implementatie van moreel beraad in de instelling vergt exploratie van de raakvlakken tussen ethiek en management, van hoog tot laag in de organisatie.

Guy Widdershoven,
hoogleraar ethiek en afdelingshoofd metamedia aan VUmc

• Reacties zijn welkom: Guy Widdershoven

In de nieuwsbrief verschijnt regelmatig een bijdrage over een actueel onderwerp op het gebied van ethische reflectie en moreel beraad.