november 2019

Ter gelegenheid van de Week van reflectie zijn zorgprofessionals, leidinggevenden en bestuurders in de zorg, Inspectie en andere betrokkenen uitgenodigd om een blog te schrijven.

'Tijd voor reflectie maakt je werk beter'

'Ruimte voor reflectie? Maken en pakken', stelt mr. Léon Wever, directeur speciale projecten ministerie VWS, in zijn blog ter gelegenheid van de Week van reflectie. 'Dat doe je vooral zelf met je collega’s, al doende lerend. Daarvoor bestaat geen recept. Het helpt natuurlijk wel als bestuurders en leidinggevenden laten zien dat ze ruimte voor reflectie belangrijk vinden voor de kwaliteit van het werk, dat ze zelf het goede voorbeeld geven, dat ze zichtbaar trots zijn op mooie reflecties uit hun organisatie.' Een inspirerend pleidooi om zelf het initiatief te nemen.

Mijn oudste dochter komt bij ons thuis eten. Ze werkt op de afdeling kindergeneeskunde en vertelt over haar dag. Op die afdeling komen ernstig zieke kinderen, heel klein en al wat ouder. “We hadden vandaag met het team weer een moreel beraad over het stoppen van een behandeling”, zo vertelt ze. Voor haar als jonge dokter is zo’n beraad bijzonder, maar ook de normaalste zaak van de wereld. Ze vertelt over de moeilijke afwegingen en emotionele gesprekken met de ouders. Daar wil je niet in je eentje mee blijven zitten. Tijd voor reflectie maakt deel uit van de behandeling.

In gesprek over dilemma's

In de Raad van Toezicht van een instelling voor maatschappelijke opvang bespreken we een dodelijk incident, waarover de bestuurder ons informeerde. Ja, er is een protocol, maar daar werd kennelijk niet naar gehandeld. Waarom niet? Wat waren ieders beweegredenen? Wat leert het team hiervan? Daar willen we meer van weten. Niet om af te rekenen, of straatjes schoon te vegen, maar om ervan te leren. We vinden sowieso dat we als Raad van Toezicht samen met de bestuurder tijd voor reflectie moeten inbouwen, ook voor de persoonlijke dilemma’s die iedereen zo kan hebben. Tijd voor reflectie staat in de agenda gepland.

Op het ministerie van VWS werk ik samen met collega’s van diverse afdelingen voor mensen die zich bij het ministerie melden omdat ze vastlopen in onze zorgstelsels. Mensen met complexe zorgvragen, noemen we dat. Van jong tot oud, van jeugdhulp tot palliatieve zorg. Het lukt ons vaak achter de schermen belemmeringen weg te werken en passende zorg te vinden. Het helpt kennelijk als het ministerie belt. Succesvol, zou je zeggen. Maar ook hier dilemma’s: het plekje dat wij voor iemand weten te vinden, gaat misschien voorbij aan iemand die we niet kennen. Of: mensen die de weg naar het ministerie weten, hebben een voordeel boven mensen die dat niet kunnen. Daar hebben we het met elkaar over en ook met onze leidinggevenden. Tijd voor ethische reflectie nemen we, ook al noemen we het niet zo.

Ruimte om je twijfels te delen en te leren

Drie voorbeelden hoe tijd voor reflectie je werk beter maakt. Dat is mijn ervaring. Dat gaat niet om eindeloze consensusbijeenkomsten, waar je al navelstarend een gemeenschappelijk afgestemde aanpak formuleert (die heb je ook). Het gaat meer om ruimte om je twijfels te delen, nieuwsgierigheid naar andere denkbeelden en ervaringen, een veilige omgeving waar je wilt leren, successen vieren. Niet alleen tijd, maar ook ruimte voor reflectie.

Hoe maak je ruimte voor reflectie? Dat doe je vooral zelf met je collega’s, al doende lerend. (Ik vraag dus niet: hoe krijg je ruimte). Daarvoor bestaat geen recept. Het helpt natuurlijk wel als bestuurders en leidinggevenden laten zien dat ze ruimte voor reflectie belangrijk vinden voor de kwaliteit van het werk, dat ze zelf het goede voorbeeld geven, dat ze zichtbaar trots zijn op mooie reflecties uit hun organisatie. Ruimte voor reflectie? Maken en pakken, zeg ik.

mr. Léon Wever,
directeur speciale projecten Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport