Een scheef compliment
Bij een groot aantal jongeren van Jeugdhulp Friesland bestaat er niet (meer) zoiets als een thuis. Het gezin ligt uit elkaar en de kinderen zijn her en der ondergebracht. Jeugdhulp Friesland heeft om die reden verschillende locaties waar jongeren 24 uur per dag verblijven.
Ik ontmoet een stevige en eigenzinnige jongen, Henk. Veertien jaar oud. Ik raak met hem in gesprek over zijn moeizame start op school en zijn droom over de toekomst. Hij reageert in eerste instantie kort, bijna vijandig op mijn vragen. Ik probeer begripvol en rustig te blijven. Af en toe probeer ik hem te complimenteren. Zo van, goed dat je weer naar school gaat. En, fijn dat je vrienden hebt gemaakt. Flink dat je zelf ook al kan koken, enzovoort. Ik heb het niet meteen door, maar hij reageert niet op mijn complimenten. Integendeel, telkens kijkt hij van me weg als ik weer een poging doe om met een compliment op zijn verhaal te reageren. Als ik verder op mijn ronde ga in het huis en afscheid van hem neem, hoor ik hem later in het washok tegen een andere jongeren zeggen: “Die directeur doet maar aardig en geeft complimentjes. Nou dat deden ze thuis ook, maar ze meenden er nooit wat van.” Ik schrik en wil hem eigenlijk nog even spreken. Ik ben toch maar doorgelopen en verder gegaan naar de volgende locatie. Maar zijn reactie laat mij niet los.
Aandacht, geduld en focus
Wat is dat eigenlijk: een compliment geven? Is dat inderdaad altijd wel zo bemoedigend? Iemand die een compliment geeft, kan ook overkomen als iemand die oordeelt. Goed gedaan, is immers een oordeel, evenals fout gedaan. Een compliment geven heeft ook iets vanuit de hoogte praten. Hier ligt de volgende gedachte aan ten grondslag: de ander heeft mij of het compliment nodig, ik investeer daarmee in de ander en misschien wil ik zelf ook graag een beetje aardig gevonden worden. En in een aantal gevallen is het domweg manipulatie: de ander complimenteren om zelf iets gedaan te krijgen.
Goooooed zoooo, Mahil
Complimenteren blijkt dus ingewikkeld te zijn, met veel verschillende kanten. Henk heeft gelijk. Wat zat ik daar nou vriendelijk in te haken op zijn verhaal terwijl we elkaar helemaal niet kennen. Had ik niet beter kunnen laten merken dat ik belangstelling had zonder verder te overdrijven? Mijn zoon van twaalf, Mahil, is autistisch. Hij functioneert op het niveau van een kind van 2,5 jaar en kan niet praten. Vandaag heeft hij voor het eerst de afwasmachine helemaal uitgeruimd. Ik complimenteer hem uitbundig in gebarentaal (duim omhoog) en met een grote uithaal zeg ik “Goooooed zoooo, Mahil.” Hij rent zwaaiend met zijn linkerhand weg naar zijn speelhoek en zijn computerspelletjes. Ik wil nog zeggen “wacht even ho, stop, je moet wel naar mij (compliment) luisteren.” Ik denk meteen weer aan Henk, en laat hem gaan. Wat zou Mahil denken: straks moet ik elke keer de wasmachine uitruimen of wat wil die vader nu weer van me? Het werk is toch klaar, laat me gaan!
Geen scheve complimenten geven
Ik heb hier een nieuw woord voor bedacht: een scheef compliment. Het compliment is misschien goed bedoeld, maar het gaat aan de ander voorbij, het mist zijn doel. De afgelopen tijd ben ik zuiniger met het geven van complimenten. Ik besteed er meer aandacht aan voor ik ze uitspreek. Ik wil stoppen met het geven van scheve complimenten. Een goed bedoeld compliment kan immers juist een tegengestelde reactie bij de ander oproepen. En dat wil ik voortaan proberen te voorkomen. Als ik jou als lezer complimenteer voor je intelligentie, waardoor je dit stuk kunt lezen, voel je misschien wat ik bedoel.
Dr. Gabriël Anthonio, voorzitter Raad van Bestuur Jeugdhulp Friesland en Lector in Leadership and Change Management, Stenden Hogeschool, Leeuwarden
