Deze zin doet mij op de één of andere manier terugdenken aan de ethieklezing die ik mee mocht maken in de Week van reflectie in de zorg op 25 november 2009. Als lid van de Commissie Ethiek binnen RMPI-De Grote Rivieren was ik samen met ambassadeur Walter van Bennekom, tevens trekker van het Project Ethiek binnen onze instelling, afgereisd naar het ministerie van VWS om te luisteren naar een zeer bevlogen Belg, genaamd Prof. Dr. Em. Johan Van de Kerckhove. Zijn verhaal Bezieling bezielt gaf veel inzicht in hoe belangrijk ethiek/moreel beraad kan zijn en nog steeds is voor onze organisatie, maar wellicht ook voor de uwe in de toekomst!
Vaak wordt er achter het woord ethiek zoveel moeilijks gezocht. ‘Pffff, ethiek is dat niet dat gedoe met moeilijke dilemma’s, filosofisch geneuzel, daar hebben we geen tijd voor hoor. Oneindige discussies over ethische dilemma’s waar we toch nooit uitkomen zoals palliatieve sedatie, euthanasie, abortus provocatus, invriezen van eicellen en 20-wekenecho. Nee, daar wil ik mijn vingers liever niet aan branden, laten we maar gewoon doen wat we moeten doen of wat er van ons gevraagd wordt.’ Het Nederlandse gevoel bekruipt me van ‘doe nou maar gewoon dan doe je al gek genoeg’.
Onze organisaties dreigen tegenwoordig vaak de zakelijke, mechanische, technische procedurele weg op te gaan. Deze tendens is mede door bezuinigingen haast niet te voorkomen. Vaak dreigt de missie van een organisatie een één of andere eis te worden van een kwaliteitssysteem zonder bezieling en energie. Deze hedendaagse tendens neemt eerder energie weg bij medewerkers dan dat het energie geeft in hun huidige werkzaamheden. Onze focus ligt dan op richtlijnen en controle in plaats van verantwoordelijkheid en vertrouwen.
Ethiek is simpelweg nadenken over goed handelen. Centraal staat de vraag naar wat goed is om te doen in concrete situaties, in alledaagse vragen en in ons alledaags handelen. Waardoor doen mensen dingen? Van waar komt hun basismotivatie, zin, betekenis, inspiratie? Juist door reflectie/moreel beraad komen we door onze eigen emotionele laag heen en kunnen we gevoelens en emoties verbinden. Zo komen we bij onze reële, innerlijke intenties en gevoelens. Reflectie op het persoonlijke vraagt een kritische kijk op eigen inzichten, waarden, regels, principes en eigen handelen. Juist door deze zoektocht komen we bij de kracht van waaruit we werken en leven; ons innerlijk kompas en tevens onze energiebron.
Hoe goede zorg geven in een situatie waarin zorginhoudelijke motieven steeds meer met zakelijke motieven te maken hebben. Juist door kwaliteit van de zorgrelatie centraal te stellen kan worden voorkomen dat organisaties alleen nog maar bezig zijn met kwaliteitssystemen zonder bezieling en energie. Als organisaties meer tijd steken in moraliteit en vertrouwen van medewerkers in plaats van op procedures en voorschriften. Structurele ruimte inbouwen voor participatie, open dialoog en moreel beraad. De zorg en de zorgrelatie zoeken zojuist meer naar verdieping en grotere betrokkenheid, presentie en bezieling. Breng dus meer de zorgrelatie naar de organisatie en minder de organisatie naar de zorgrelatie. Dit motiveert en bezielt mensen. Dit voorkomt ook uitspraken van patiënten als ‘Ze zijn hier heel de dag met je bezig, maar niemand kijkt naar je om…’.
Moreel beraad is juist een nieuwe uitdaging voor organisaties: een zoektocht naar nieuwe mogelijkheden in plaats van sturen op berekende zekerheden. Moreel beraad opent nieuwe perspectieven en enthousiasmerende visies. Tijd voor ethiek is tijd voor zelfreflectie en daardoor meer aandacht voor valkuilen en het leveren van betere zorg.
Ruud Verhagen, RMPI-De Grote Rivieren
In de nieuwsbrief verschijnt regelmatig een bijdrage over een actueel onderwerp op het gebied van ethische reflectie en moreel beraad.
