Week van reflectie congres, maandag 21 november 2016

‘Succes vieren en trots zijn
op goede voorbeelden in de zorg’

'Laten we meer positieve verhalen met elkaar delen.' Dat zei dr. Erik Gerritsen, secretaris-generaal ministerie VWS, op maandag 21 november 2016 tijdens het congres ‘De mens centraal’. In zijn inspirerende openingstoespraak riep Erik Gerritsen ons op 'successen te vieren en trots te zijn op de goede voorbeelden in de zorg'. Het kick-off congres van de Week van reflectie heeft plaatsgevonden in het ministerie van VWS.

Wie snel resultaat wil boeken, moet daarvoor de tijd nemen. En dan voornamelijk tijd voor reflectie. Als het gaat om reflectie, dan is feedback geven heel belangrijk. En feedback wordt vooral goed ontvangen als er complimenten aan vooraf gaan.

Laat ik beginnen met een paar honderd complimenten uit te delen. Ik ben nu anderhalf jaar secretaris-generaal van VWS, en heb zo’n tweehonderd werkbezoeken afgelegd. Ik had op Twitter opgeroepen met goede voorbeelden uit de zorg te komen die ik zou kunnen bezoeken. Daar is massaal op gereageerd. Zonder uitzondering allemaal fantastische goede voorbeelden, met bevlogen bestuurders, professionals, wethouders, ambtenaren, patiënten, bewoners, cliënten en medemensen. Al die goede voorbeelden zijn dus complimenten waard, die ik alvast wil geven in het kader van de week van de complimenten.

Reflectievraag

Dan nu mijn eerste reflectievraag. Hoe kan het dan dat het beeld overheerst dat het allemaal niet goed gaat in de zorg? En hoe kan het dan dat bij de begrotingsbehandeling het verhaal de ronde doet dat er daarom bijna geen mensen meer in de zorg willen werken? Als je in de zorg gaat kijken, zie je dat daar fantastische dingen gebeuren. Natuurlijk kennen we ook schrijnende gevallen, die zijn er ook en die moeten we recht in de ogen kijken. Maar we moeten elkaar niet de put in praten. Ik vind dat we meer van onze successen moeten vieren en dat we daar trots op mogen zijn. De schrijnende gevallen moeten we oppakken en helpen, geïnspireerd door die goede voorbeelden.

We vinden het geven van complimenten ingewikkeld. Hoe kan dat nou? Want er is zo veel om trots op te zijn. Dit is dus iets om op te reflecteren de komende tijd, want het is belangrijk om uit die negatieve spiraal te komen. We hebben namelijk de beste mensen nodig die het fantastisch vinden om dit betekenisvolle werk te doen. En die ook echt voelen dat het betekenisvol werk is.

Complimenten

Wij moeten gewoon veel meer complimenten durven te geven, bijvoorbeeld aan Bernhoven en aan Tante Louise, waar ze met GPS-technologie ouderen met dementie een waardig leven geven. Ze mogen daar gewoon naar buiten lopen en er zijn vrijwilligers die zien wanneer ze buiten de toegestane zones lopen. Dan wordt er even gebeld met de verzorger, zodat ze opgehaald kunnen worden voor een kopje koffie. En zo zijn er talloze voorbeelden, kijk maar eens op www.hetzorgverhaal.nl. Dat is de website rond de begroting van VWS met de beleidsagenda verwoord in een paar mooie verhalen. Laten we meer waarderend gaan verkennen door te beginnen bij de dingen die wel goed gaan. Dat is positiever en geeft meer energie dan focussen op de negatieve dingen. Kortom, laten we elkaar meer positieve verhalen vertellen.

Mijn tweede reflectievraag heeft te maken met een uitspraak van Confucius. ‘Vertel het me en ik zal het vergeten, laat het me zien en ik zal het onthouden, maar laat het me ervaren en ik zal het me eigen maken.’ Deze uitspraak gaat over eigenaarschap. Mensen leren voor 10 procent door naar anderen te luisteren of een boek te lezen, 20 procent door het anderen te zien doen en 70 procent door het zich eigen te maken met vallen en opstaan. Dit geldt voor individueel leren, groepsleren en ook voor leren in netwerken. Het is dan ook de vraag waarom we dit zo weinig toepassen? Want de werkelijkheid is dat we mensen in twee dagen trainen en dan hopen dat het goed gaat. Omdat we geen tijd hebben voor die 70 procent. Want de winkel moet wel open blijven. Tegelijkertijd zijn we vaak teleurgesteld en verbaasd dat transformatieprocessen zo langzaam gaan. Waarom is de uitspraak van Confucius nu belangrijk? Als je snel resultaat wilt boeken, moet je daar de tijd voor nemen. Letterlijk veel tijd nemen voor die 70 procent: dat is reflectie in actie. Reflectie niet alleen in je hoofd, maar vooral tijdens je werk in de praktijk.

Professionalisering

Nu heb ik daar in mijn vorige baan bij jeugdbescherming mooie ervaringen mee opgedaan. Daar is het me gelukt om medewerkers drie uur per week te laten reflecteren op basis van eigen casuïstiek, in plaats van teamoverleggen die nergens over gingen. Ze zeiden zelf: ‘Dit mag nooit meer stoppen’. Want als je denkt dat je er bent, dan dreig je weer terug te vallen. Reflectie in actie moet je continu volhouden. Daarvoor kun je jezelf continu de vraag te stellen: werk ik nu wel volgens de bedoeling? Een scherpe bedoeling is belangrijk. In essentie gaat het om professionaliseren. Als je niet aan professionalisering werkt, dan loopt het uiteindelijk toch gewoon mis. Professionaliseren leer je niet uit boeken, maar door intercollegiale toetsing, intervisie en supervisie.

De zorg beter maken

Ook VWS moet natuurlijk het goede voorbeeld geven. Dat doen we niet alleen deze week met moreel beraad sessies over complexe onderwerpen. Maar ook door veel te werken met de praktijk op allerlei manieren. Niet alleen beleid en wetten maken en Kamervragen beantwoorden. Maar veel meer vanuit de praktijk werken. Burgers tussen wal en schip, gefrustreerde innovatoren en met bureaucratie overbelaste burgers opzoeken en te vragen waar ze last van hebben. En dan in dialoog met elkaar de problemen praktisch oplossen. We hebben bij de huisartsen bakken met administratieve lasten opgelost binnen een paar maanden. We zijn met thuiszitters bezig en met meervoudig gehandicapten. Langzamerhand worden we systeemtherapeut. We brengen partijen bij elkaar, stellen ons oordeel uit, blijven meervoudig partijdig en we laten de partijen focussen op het gezamenlijk belang, wat er bijna altijd te vinden is. Dan komen ze er zelf achter dat ze het samen kunnen oplossen. Op die manier proberen we ook als VWS daar een bijdrage aan te leveren. De zorg beter te maken, geïnspireerd door de vele goede voorbeelden die er al zijn. Want laten we in vredesnaam wat trotser zijn op wat we met elkaar hebben bereikt. Zodat we op een positieve manier de schrijnende situaties, die er ook zijn, tegemoet kunnen treden. Ik wens jullie een mooie dag, week en eigenlijk een mooi leven toe vol met reflectie. Want uiteindelijk is dat de zaak waar het om gaat.

Dr. Erik Gerritsen, secretaris-generaal ministerie VWS.

• Reacties zijn welkom: mail Erik Gerritsen